Fundacja rodzinna a ceny transferowe

W 2023 r. zostały wprowadzone przepisy dotyczące fundacji rodzinnych. Zainteresowanie fundacjami rodzinnymi jest duże, co można zaobserwować po ilości zarejestrowanych podmiotów.

Jedną z najbardziej kluczowych cech charakteryzujących fundacje rodzinne jest uprzywilejowanie podatkowe w postaci zwolnienia podmiotowego z opodatkowania podatkiem dochodowym. Co to oznacza w praktyce? Oznacza to, że dochody fundacji rodzinnych nie są opodatkowane do momentu dystrybucji środków pieniężnych do beneficjenta. Zwolnienie podmiotowe fundacji rodzinnej na podstawie art. 6 ust. 1 pkt 25 Ustawy o CIT nie oznacza zwolnienia z pozostałych obowiązków nakładanych na osoby prawne w ramach Ustawy o CIT.

Jednym z przykładowych obowiązków narzucanych na osoby prawne w ramach Ustawy o CIT jest konieczność sporządzania dokumentacji cen transferowych w przypadku spełnienia określonych warunków wraz z informacją o cenach transferowych (formularz TP-R). Istotną różnicą jest, że fundacja rodzinna nie może skorzystać ze zwolnienia z obowiązku przygotowania lokalnej dokumentacji cen transferowych w przypadku transakcji czy innych zdarzeń gospodarczych zawieranych pomiędzy powiązanymi podmiotami krajowymi gdy zostały przekroczone ustawowe progi dla tych transakcji czy zdarzeń gospodarczych.

Biorąc pod uwagę powyższe, w przypadku przekroczenia ustawowych progów dokumentacyjnych fundacje rodzinne będą zobowiązane do sporządzenia dokumentacji również z podmiotami krajowymi.

Rejestracja fundacji rodzinnych dalej pozostaje w obszarze zainteresowań polskich przedsiębiorców. Z kolei dla organów podatkowych jednym z kluczowych obszarów przyciągających uwagę jest tematyka cen transferowych. Przy planowaniu wdrożenia zmian w strukturach związanych z założeniem fundacji rodzinnej warto wziąć pod uwagę obowiązki z zakresu cen transferowych jeszcze przed założeniem fundacji rodzinnej. Natomiast początek 2024 r. to najlepszy moment aby przyjrzeć się transakcjom, czy też zdarzeniom gospodarczym zawieranym z podmiotami powiązanymi oraz wynikającymi z ich zawarcia obowiązkom za 2023 r.

Jednym z pierwszych zagadnień z obszaru cen transferowych związanym z założeniem fundacji rodzinnej jest pytanie, czy wniesienie majątku do spółki podlega obowiązkowi sporządzenia dokumentacji cen transferowych?

Przepisy w tym zakresie od dawna budzą zamieszanie i są zmorą dla podatników. Od 1 stycznia 2021 r. został zlikwidowany wymóg, zgodnie z którym nabywca musi potwierdzić odbiór faktury korygującej. W zamian za to w celu korekty podatku należnego, wprowadzone zostały inne przesłanki do spełnienia.

Wniesienia mienia do fundacji rodzinnej na etapie tworzenia fundacji rodzinnej

Przez transakcję kontrolowaną na podstawie przepisów ustaw o podatkach dochodowych rozumie się  identyfikowane na podstawie rzeczywistych zachowań stron działania o charakterze gospodarczym, w tym przypisywanie dochodów do zagranicznego zakładu, których warunki zostały ustalone lub narzucone w wyniku powiązań.

Z uwagi na liczne wątpliwości interpretacyjne powyższej definicji Minister Finansów wydał ogólną interpretację w sprawie definicji transakcji kontrolowanej[1] (dalej: Interpretacja).

W interpretacji Minister Finansów wyakcentował elementy składowe definicji legalnej transakcji kontrolowanej:

1. występowanie działań o charakterze gospodarczym,
2. identyfikowanie działań na podstawie rzeczywistych zachowań stron,
3. ustalenie lub narzucenie warunków w wyniku powiązań.

Dodatkowo MF wskazał, że zakres znaczeniowy elementu składowego definicji, tj. „działania o charakterze gospodarczym”, należy odnieść do szerszego pojęcia „działalność gospodarcza” oraz uznał, że zasadne jest wskazanie podstawowych cech konstytuujących działalność gospodarczą, tj.:

• działalność w celu zarobkowym;
• w ramach zorganizowanej struktury;
• w sposób ciągły;
• o charakterze niezależnym (samodzielnym).

Ponadto, jako przykład zdarzenia, którego nie należy uznawać za działanie o charakterze gospodarczym w Interpretacji zostały wskazane dopłaty do kapitału na podstawie art. 177–179 KSH. Spółka kapitałowa jako ich beneficjent zachowuje się pasywnie, tj. otrzymuje świadczenie pieniężne od wspólników zobowiązanych do ich wniesienia na podstawie umowy spółki w wysokości i terminach, które określa uchwała wspólników – co do zasady nie uiszczając wynagrodzenia (odsetek) za udostępniony kapitał. Wspólnicy spółki zobowiązani do ich wniesienia na podstawie umowy spółki nie mają co do zasady wpływu na ich wysokość. Brak jest tu charakteru odpłatnego charakterystycznego dla umów wzajemnych. Takiego zdarzenia nie należy uznawać za działanie o charakterze gospodarczym.

Analogiczna sytuacja ma miejsce w przypadku ustanowienia fundacji rodzinnej ustanowionej za pomocą aktu założycielskiego i wniesienia mienia do fundacji rodzinnej na etapie tworzenia fundacji rodzinnej w celu pokrycia funduszu założycielskiego określonego kwotowo w statucie. W takiej sytuacji również brak jest odpłatnego charakteru cechującego umowy wzajemne. W sensie materialnym fundator nie otrzymuje nic z tytułu wniesienia mienia do fundacji rodzinnej, nie otrzymuje on w zamian akcji czy udziałów, ma za to prawo do określenia jak tym majątkiem fundacja ma zarządzać.

Ponadto, w wyroku NSA z dnia 10 marca 2022 r. sąd wskazał, że: akt fundacyjny towarzyszący powołaniu każdej fundacji jest jednostronną czynnością prawną o charakterze zobowiązującym. Wskazanie w akcie fundacyjnym składników majątkowych rodzi zobowiązanie po stronie fundatora do przeniesienia ich na rzecz fundacji z chwilą zarejestrowania.

Z uwagi na to, że jest to  jednostronna czynność prawna. Brak jest w tej sytuacji konieczności jakiegokolwiek porozumienia pomiędzy fundacją a fundatorem. Powołanie fundacji rodzinnej przez fundatora nie ma charakteru operacji gospodarczej, celem zakładania fundacji rodzinnych jest bowiem co do zasady zabezpieczenie majątku fundatora.

W związku z powyższym co do zasady, takie zdarzenie nie powinno powodować obowiązków w zakresie cen transferowych. Niemniej jednak, nie bez znaczenia pozostaje pytanie czy organy podatkowe mają tożsame stanowisko w tym zakresie?

Stanowisko organów nie jest znane i brak jest praktyki organów podatkowych w powyższym zakresie,  co buduje niepewność wśród podatników. Dlatego ostrożnościowo warto wystąpić w tym zakresie z wnioskiem o wydanie indywidualnej interpretacji przepisów prawa podatkowego, w celu ewentualnego uchronienia się od sankcji związanych z niedopełnieniem obowiązków w zakresie cen transferowych.

[1] Interpretacja ogólna nr DCT1.8203.4.2020 Ministra Finansów z dnia 29 grudnia 2021 r. w sprawie definicji transakcji kontrolowanej

Wniesienia mienia do fundacji rodzinnej na etapie funkcjonowania fundacji rodzinnej

Dodatkowo w praktyce, może zdarzyć się, że majątek jest wnoszony później, już  na etapie funkcjonowania fundacji rodzinnej w formie darowizny czy spadku. Czy te formy, z założenia nieodpłatne, będące przysporzeniem majątkowym pozbawionym ekwiwalentu stanowią transakcja kontrolowane? Wydawać by się mogło, że trudno mówić o ich gospodarczym charakterze w celach zarobkowych. Niemniej jednak to z kolejne z pytań, na organy podatkowe mogą rzucić cień.

Pozostałe obowiązki z zakresu cen transferowych – zidentyfikuj, przeanalizuj, wypełnij obowiązki

Fundacje rodzinne podobnie jak inne osoby prawne są zobowiązane do przygotowania dokumentacji cen transferowych, jednak nie cieszą się tym samym przywilejem co inne osoby prawne w postaci zwolnienia dla podmiotów krajowych. O co więc chodzi i dlaczego warto zgłębić tę sprawę?

Jeśli przykładowo Twoja fundacja rodzinna udziela pożyczek spółkom kapitałowym, w których posiada udziały (akcje), czy też spółkom osobowym, których jest wspólnikiem lub beneficjentom może okazać się, że jest ona zobowiązana do przygotowania lokalnej dokumentacji cen transferowych oraz spełnienia pozostałych obowiązków z zakresu cen transferowych.

Istotne jest przeprowadzenie szczegółowej analizy w celu zidentyfikowania podmiotów powiązanych oraz weryfikacji, które z realizowanych transakcji stanowią transakcje jednorodne oraz określenie ich wartości.

Weryfikacja powyższego będzie fundamentem do określenia obowiązków z obszaru transfer pricing’u.

KSeF a rabaty posprzedażowe?

Na rynku bardzo często dochodzi do sytuacji, w których przedsiębiorcy udzielają swoim kontrahentom rabatów. W praktyce możemy spotkać się z udzieleniem rabatu w momencie dokonywania sprzedaży – wówczas taka wartość zostaje uwzględniona już na moment sprzedaży i nie ma znaczenia dla ustalenia podstawy opodatkowania podatkiem VAT, jak również rabatem potransakcyjnym uzależnionym od wielkości zakupionego wolumenu czy terminowej płatności.

Przepisy w tym zakresie od dawna budzą zamieszanie i są zmorą dla podatników. Od 1 stycznia 2021 r. został zlikwidowany wymóg, zgodnie z którym nabywca musi potwierdzić odbiór faktury korygującej. W zamian za to w celu korekty podatku należnego, wprowadzone zostały inne przesłanki do spełnienia.

Jak to wygląda obecnie, od momentu wejścia w życie Slim VAT-1?

Natomiast nabywca zobowiązany jest do zmniejszenia podatku naliczonego w okresie, w którym zostały uzgodnione ze sprzedawcą warunki obniżenia podstawy opodatkowania dla dostawy towarów lub świadczenia usług lub kwoty podatku wykazanego na fakturze.

Podsumowując, w przypadku udzielenia rabatu przez sprzedawcę do ustalenia momentu obniżenia podstawy opodatkowania (w tym: podatku należnego) determinujące znaczenie ma fakt wystawienia faktury korygującej oraz posiadania dokumentacji, która dowodzi, że warunki obniżenia zostały uzgodnione z nabywcą. Z kolei w przypadku nabywcy kluczowe znaczenie ma moment spełnienia warunku do obniżenia podstawy opodatkowania (podatku VAT).

Przykład:

Beta Sp. z o.o. sprzedaje materiały budowlane do Omega sp. z.o.o.

Zgodnie z zawartą pomiędzy stronami umową, w przypadku terminowej płatności przez Omega Sp. z o.o., Beta Sp. z o.o. udzieli skonta (w skrócie: rabat warunkowy – uzależniony od przedterminowej płatności) w wysokości 2% sprzedaży.

Beta Sp. z o.o. wystawiła fakturę sprzedażową z informacją o skoncie dnia 21 stycznia 2024 r., termin płatności został wyznaczony na 14 dni. Omega Sp. z o.o. opłaciła fakturę w terminie – 29 stycznia 2024 r. Faktura korygująca została wystawiona 5 lutego 2024 r.. Zgodnie z obecnymi zasadami Beta Sp. z o.o. koryguje (odzyskuje) podatek należny w lutym 2024 r., a Omega Sp. z o.o. koryguje (zwraca) podatek naliczony już w styczniu 2024 r. Tymczasowo korzysta więc fiskus.

Jak to będzie wyglądać wraz z momentem wejścia w życie KSeF?

Wydawać by się mogło, że wejście obowiązkowego KSeF (Krajowego System e-Faktur) uprości moment dokonywania korekt przez obie strony transakcji. Rzeczywiście – w przypadku faktur ustrukturyzowanych nowe zasady KSeF sprawią, że obydwa podmioty dokonają stosownych korekt co do zasady w tym samym czasie, tj. w momencie wystawienia faktury korygującej.

Czy zawsze? Niestety rzeczywistość okazuje się bardziej złożona, a sprawa komplikuje się w przypadku, gdy faktury korygujące wystawiane są w sposób inny niż przy użyciu KSeF.

W jakich sytuacjach sprzedawca może być zobowiązany do obniżenia podstawy opodatkowania w innym okresie niż w okresie wystawienia faktury korygującej? Sytuacji takich może być co najmniej kilka, są nimi np.: awaria KSeF, niedostępność KSeF czy wystawienie faktury korygującej poza systemem KSeF, np. dla osób fizycznych nieprowadzących działalności, czy też korekty na rzecz nabywcy, który zlikwidował działalność. Przypadków, kiedy faktura jest wystawiana poza KSeF jest oczywiście więcej. W takich sytuacjach obniżenie podstawy opodatkowania (w tym podatku należnego) może nastąpić w innym momencie niż wystawienie faktury korygującej.

W tym miejscu weźmy pod lupę awarię lub niedostępność KSeF – kiedy w takich przypadkach sprzedawca dokona obniżenia podstawy opodatkowania? Decydujące staje się pytanie o to, co będzie pierwsze: otrzymanie potwierdzenia od nabywcy czy przesłanie przez sprzedawcę faktury korygującej do KSeF? Kwestia kolejności staje się ważnym czynnikiem, który może wpłynąć na moment obniżenia podstawy opodatkowania po stronie sprzedawcy.

Przykład: Alfa Sp. z o.o. dokonała sprzedaży zabawek na rzecz Beta Sp. z o.o. dnia 10 grudnia 2024 r. Alfa Sp. z o.o. wystawiła fakturę ustrukturyzowaną w KSeF 30 grudnia 2024 r. W związku z zakupem dużego wolumenu zabawek w ostatnim miesiącu 2024 r., zgodnie z ustalonymi przez strony uzgodnieniami, Beta Sp. z o.o. otrzymała rabat w wysokości 3% od zakupionych towarów. W momencie próby wystawienia faktury korygującej, tj. dnia 31 grudnia nastąpiła awaria KSeF, w związku z tym Alfa Sp. z o.o. wystawiła fakturę w formie ustrukturyzowanej, zgodnej z ustawowym wzorem poprzez swój program do fakturowania. Następnie taką fakturę udostępniła Beta Sp. z o.o. w uzgodniony pomiędzy stronami sposób.

I. Tego samego dnia Alfa Sp. z o.o. otrzymała mailowe potwierdzenie otrzymania faktury korygującej przez Beta Sp. z o.o. Fakturę korygującą Spółka Alfa Sp. z o.o. wprowadziła do systemu KSeF 2 stycznia.

W powyższym przykładzie Alfa dokona obniżenia podstawy opodatkowania (w tym podatku należnego) w grudniu.

II. Alfa Sp. z o.o. nie otrzymała potwierdzenia od nabywcy – Bety Sp. z o.o. Tego samego dnia KSeF został uruchomiony, w efekcie spółce Alfie Sp. z o.o. udało się wprowadzić fakturę korygującą do systemu jeszcze tego samego dnia.

W powyższym przykładzie Alfa dokona obniżenia podstawy opodatkowania (w tym podatku należnego) w grudniu.

III. Alfa Sp. z o.o. nie otrzymała potwierdzenia od nabywcy – Bety Sp. z o.o., a KSeF został uruchomiony dopiero 2 stycznia 2024 r. Alfa Sp. z o.o. wprowadziła fakturę korygującą do systemu 3 stycznia 2024 r.

W powyższym przykładzie Alfa dokona obniżenia podstawy opodatkowania (w tym podatku należnego) w styczniu.

W przypadku, gdy faktura korygująca jest wystawiana poza KSeF-em, np. dla osoby fizycznej nieprowadzącej działalności gospodarczej, wówczas sprzedawca obniży podstawę opodatkowania w momencie otrzymania potwierdzenia od nabywcy. Jest to powrót do zasad obowiązujących przed wejściem w życie Slim VAT-1.

Co może stanowić takie potwierdzenie? Ustawodawca nie przewidział w tym zakresie konkretnej formy. Niemniej jednak, zgodnie z praktyką, stosowne w takich sytuacjach wydają się być listy lub e-maile z potwierdzeniem otrzymania faktury korygującej czy wyciągi bankowe dotyczące płatności z opisem, iż klient płaci kwotę wynikającą z faktury o określonym numerze, ale pomniejszając płatność o zmniejszenie wynikające z faktury korygującej o określonym numerze.

W świetle tych wyzwań przedsiębiorcy muszą być gotowi na elastyczne dostosowywanie się do różnych procedur, w zależności od tego, czy faktura korygująca zostanie wystawiona w KSeF, czy też nie.

Kiedy nabywca jest zobowiązany do zmniejszenia kwoty podatku naliczonego? Tak jak zostało wspomniane wyżej, w przypadku faktur wystawianych w KSeF, momentem determinującym będzie moment wystawienia faktury korygującej.

Natomiast w przypadku awarii lub niedostępności KSeF, jeżeli wystawiona została faktura w formie ustrukturyzowanej, zgodnej z ustawowym wzorem, a następnie udostępniona nabywcy w sposób inny niż przy użyciu Krajowego Systemu e-Faktur, obowiązek zmniejszenia kwoty podatku naliczonego będzie determinowany przez datę wystawienia faktury korygującej przez sprzedawcę.

Z kolei w przypadku, gdy sprzedawca wystawił fakturę inną niż faktura ustrukturyzowana, nabywca towaru lub usługi jest obowiązany do zmniejszenia kwoty podatku naliczonego w rozliczeniu za okres, w którym otrzymał fakturę korygującą.

Podsumowując, mimo pozornych uproszczeń, może okazać się, że podatnicy będą musieli stawić czoło nie lada wyzwaniom w nowej KSeFowej rzeczywistości podatkowej. Mamy tu na myśli m.in. wdrożenie odpowiednich procedur dotyczących momentu obniżania podstawy opodatkowania (w tym podatku należnego) – w przypadku sprzedawców czy zmniejszania podatku naliczonego – w przypadku nabywców, jak również pozyskiwania potwierdzeń otrzymania faktur korygujących.

Mimo, że do wdrożenia KSeF zostało jeszcze trochę czasu, to już teraz warto rozpocząć przygotowania do tego procesu. Poruszony przez nas temat to tylko kropla w morzu w zakresie wyzwań, jakie stawia przed podatnikami wejście w życie KSeF.